Θεωρία για την Έκθεση

                                                Η ΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ        

Α. Εισαγωγικά:   

     Έκθεση είναι η ανακοίνωση των ιδεών, γνώσεων, σκέψεων, συναισθημάτων, επιθυμιών, εντυπώσεων και αναμνήσεων που έχουμε πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα. 

      Για να πραγματοποιηθεί με τρόπο πλήρη και σαφή η ανακοίνωση αυτών που έχουμε να αναπτύξουμε για το συγκεκριμένο θέμα, οφείλουμε:

1.     Να μάθουμε να σκεφτόμαστε: μόνον η προσεκτική σκέψη γύρω από το/τα ζητούμενο/α του θέματος θα παραγάγει μέσα μας τις ανάλογες ιδέες, λιγότερο ή περισσότερο σχετικές με το θέμα, που με τη σειρά τους και συνειρμικά θα φέρουν στο μυαλό μας κρίσεις και εντυπώσεις από παρεμφερή θέματα.

2.     Να μελετούμε συστηματικά  επιστημονικά, ιστορικά και λογοτεχνικά βιβλία και περιοδικά, που είναι σε θέση να λύσουν απορίες μας γύρω από συγκεκριμένα θέματα και προβληματισμούς. 

3.     Να διαβάζουμε σοβαρό ημερήσιο τύπο (εφημερίδες) που χρησιμοποιεί ορθό νεοελληνικό λόγο.

4.     Να παρακολουθούμε διαλέξεις, ομιλίες, επιστημονικές και ενημερωτικές εκπομπές, ώστε να είμαστε ενήμεροι για όσα συμβαίνουν στην κοινωνία μας αλλά και διεθνώς σε διάφορους τομείς.

5.     Να επισκεπτόμαστε αξιοθέατα μέρη (αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία, πινακοθήκες, μορφωτικά και πολιτισμικά ιδρύματα).

6.     Να γνωρίζουμε επαρκώς τη γραμματική, το συντακτικό και την τεχνική της έκθεσης.

Β. Τα βασικά στάδια προετοιμασίας της έκθεσης:

            Προτού προχωρήσουμε στη γραφή της έκθεσης, πρέπει να ακολουθούμε ορισμένα βασικά στάδια επεξεργασίας του θέματος. Αυτά είναι:

1.     Κατανόηση του θέματος: μόλις μας δοθεί ο τίτλος της έκθεσης, συγκεντρωνόμαστε σε αυτόν, για να κατανοήσουμε τι ακριβώς ζητά, δηλ. τον κεντρικό νοηματικό πυρήνα  και τυχόν δευτερεύουσες έννοιες.

2.     Αναζήτηση και επιλογή ιδεών: με την ενεργοποίηση της μνήμης και της σκέψης μας δημιουργούνται ορισμένες ιδέες, που πρέπει να επιλέξουμε ανάλογα με τη μικρότερη ή μεγαλύτερη συνάφειά τους με το συγκεκριμένο θέμα.

3.     Σημείωση των ιδεών: τις ιδέες αυτές τις μεταφέρουμε αμέσως σε ένα πρόχειρο χαρτί.

4.     Τακτοποίηση των ιδεών/Σχέδιο: έχοντας πάντα υπόψη μας την αρχή ότι κάθε ιδέα αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα ανάλογα με τη θέση που παίρνει μες στο λόγο, τακτοποιούμε τις ιδέες μας κατασκευάζοντας ένα σχέδιο/σκελετό της έκθεσης με εισαγωγή, ανάπτυξη και συμπέρασμα, όπου οι πιο πάνω ιδέες θα περικλείονται ανάλογα με το περιεχόμενό τους.

Γ. Τα μέρη της έκθεσης:

                  1. Πρόλογος (Εισαγωγή):   επειδή ο πρόλογος πρέπει να προετοιμάζει την ανάπτυξη του θέματος και να προϊδεάζει τον αναγνώστη για όσα θα ακολουθήσουν στο γραπτό μας, επιβάλλεται να είναι γενικόλογος (τοποθετούμε το θέμα σε γενικά πλαίσια) και σύντομος· μπορεί να έχει μια από τις παρακάτω μορφές: 

α. Παρουσίαση του προβλήματος με τονισμό της σπουδαιότητάς του και του ρόλου που κατέχει στη ζωή του ανθρώπου.

β. Αναφορά σε κάποιο περιστατικό από την καθημερινή ζωή, ενδεικτικό του προβλήματος, με το οποίο θα ασχοληθούμε.

γ. Παράθεση ξένης γνώμης ή αποφθέγματος (ρητού) που έχει άμεση σχέση με το θέμα.

δ. Σύγκριση ή παρομοίωση με παρεμφερές θέμα.

ε. Ιστορική αναδρομή, προκειμένου να τοποθετήσουμε το θέμα στην ιστορική του εξέλιξη.

στ. Υποβολή γενικού ερωτήματος, η απάντηση του οποίου θα δοθεί στην ανάπτυξη.

ζ. Ορισμός ή διευκρίνιση μιας ή περισσοτέρων εννοιών του θέματος.    

                  2. Κύριο μέρος (Ανάπτυξη): επειδή στο κύριο μέρος γίνεται η λεπτομερειακή και σε βάθος εξέταση του θέματος, επιβάλλεται σε αυτό   να περιλαμβάνονται:

α. ανάπτυξη και συσχετισμός των εννοιών του θέματος ή απάντηση σε ερωτήματα του τίτλου της έκθεσης ή δικά μας, που θέσαμε στον πρόλογο.

β. συνέπειες αρνητικές ή θετικές, με ποιον τρόπο δηλ. το πρόβλημα επηρεάζει και διαμορφώνει τους διάφορους τομείς της ανθρώπινης ζωής.

γ. απόδειξη μέσω παραδειγμάτων: με σχετικά παραδείγματα, κυρίως από το χώρο της επιστήμης, της ιστορίας ή της κοινωνικής ζωής, αποδεικνύουμε ότι όσα υποστηρίξαμε προηγουμένως αληθεύουν.

δ. προτάσεις-μέτρα για το συγκεκριμένο θέμα, που πρέπει να πηγάζουν από τις αιτίες που παρουσιάσαμε και τις συνέπειες που εκθέσαμε.

                    3. Επίλογος (Συμπέρασμα):  επειδή είναι το ‘ευαίσθητο’ σημείο της έκθεσης, μια και αφήνει την τελευταία εντύπωση, επιβάλλεται να γνωρίζουμε τα εξής:

α. Αποτελεί τη συμπύκνωση όσων αναπτύξαμε στο κύριο μέρος.

β. Πρέπει να είναι σύντομος και περιεκτικός.

γ. Μπορεί να περιλαμβάνει τη σπουδαιότερη και γενικότερη πρόταση για το συγκεκριμένο πρόβλημα.

δ. Μπορεί να περιλαμβάνει μιαν ευχή, προτροπή ή αποτροπή ή να είναι δεοντολογικός (υπόδειξη του τι επιβάλλεται να γίνει), χωρίς όμως να γίνεται σχετική κατάχρηση.

ε. Δεν πρέπει να παραπέμπει για την επίλυση όλων των προβλημάτων στους νέους.

στ. να μην εξαντλείται σε αυτόν όλη η απαισιοδοξία μας σε ό,τι έχει σχέση με την εποχή και τα προβλήματά της[1]. 

Δ. Ειδικές οδηγίες:   

    Η πετυχημένη γραφή μιας έκθεσης εξαρτάται και από τα επόμενα σοβαρά στοιχεία που αφορούν:

1.     Το περιεχόμενο

α. Δεν πρέπει ποτέ να μας ξεφεύγει ο κεντρικός πυρήνας του θέματος και γι’αυτό δεν πρέπει να κάνουμε άσκοπες παρεκβάσεις.

β. Πρέπει να αποφεύγουμε τη φλυαρία, την περιττολογία, τις επαναλήψεις, τις ανακρίβειες, τις υπερβολές, τις αντιφάσεις κ.τ.ό.

γ. Πρέπει το γραπτό μας να το διακρίνει η σαφήνεια, η ακρίβεια και η πειστικότητα. 

δ.  Πρέπει να φροντίζουμε να ολοκληρώνουμε τις σκέψεις μας.

ε.  Προσέχουμε πάντα τη λογική (νοηματική) συνάφεια/σύνδεση και ανάμεσα στα μέρη  της έκθεσης και ανάμεσα στις απόψεις μας.

2.     Τη μορφή και το ύφος (έκφραση)

α.   Πρέπει να φροντίζουμε για την απλότητα και φυσικότητα του ύφους.

β. Πρέπει να αποφεύγουμε τις εξεζητημένες, πομπώδεις και χυδαίες εκφράσεις.

γ. Πρέπει να αποφεύγουμε την κατασκευή μεγάλων εκφράσεων και μακροπερίοδου λόγου.

δ. Το λεξιλόγιό μας πρέπει να είναι πλούσιο και ποικίλο.

ε. Ως  πρόσωπο γραφής προτιμιέται το 3^ο ενικό ή 1^ο πληθυντικό.

στ. Σχετικά παραθέματα (αποσπάσματα λογοτεχνικών ή άλλων έργων, γνωμικά, παροιμίες ή στίχοι γνωστών ποιητών, με αναφορά στο όνομα του δημιουργού) στολίζουν την έκθεση, αλλά δεν πρέπει να γίνεται κατάχρηση.

ζ. Τα παραδείγματα πρέπει να λαμβάνονται από τον επιστημονικό χώρο, την ιστορία ή την κοινωνική ζωή.  

η. Πρέπει να προσέχουμε την ορθογραφία, τη σύνταξη και τη στίξη.

θ. Πρέπει να γράφουμε τους αριθμούς ολογράφως.

ι.  Πρέπει να προσέχουμε το καθαρό γράψιμο και τη γενικότερη εμφάνιση του γραπτού.

3.     Τη δομή

Εκτός από τον αυτονόητο και διακριτό χωρισμό της έκθεσης στα τρία δομικά στοιχεία της (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος), πρέπει επίσης να λαμβάνουμε υπόψη τη συμμετρική έκτασή τους, καθώς και την αβίαστη (φυσική) σύνδεση μεταξύ τους.

Ε. Βαθμολόγηση

    Κατά τη διόρθωση και αξιολόγηση της έκθεσης λαμβάνονται υπόψη:

1.     Ως προς το περιεχόμενο: η κατανόηση του θέματος, η πληρότητα και ορθότητα των ιδεών, ο τρόπος οργάνωσης των σκέψεων, η λογική επιχειρηματολογία, ο πλούτος των επιχειρημάτων, η αλληλουχία των νοημάτων (μον. 0-10).

2.     Ως προς το ύφος και τη μορφή: η ακρίβεια και σαφήνεια των σκέψεων, η απλότητα και φυσικότητα του λόγου, ο λεκτικός και εκφραστικός πλούτος, η ομοιομορφία του λόγου, η χρήση παροιμιών, αποφθεγμάτων και στίχων ποιημάτων, η χρήση εύστοχων παραδειγμάτων, η ορθογραφία, η σύνταξη και η στίξη (μον. 0-6).

3.     Ως προς τη δομή: η λογική και αβίαστη σύνδεση όχι μόνο των μερών της έκθεσης αλλά και των παραγράφων και νοημάτων, η ορθή και κλιμακωτή κατάταξη των επιχειρημάτων, η φυσική κατάληξη σε λογικό συμπέρασμα, η σύνολη συμμετρία των μερών (μον. 0-4).

ΣΤ. Σύμβολα κατά τη διόρθωση

          

                   Ακ.: ακυριολεξία                                         Πλ.: πλεονασμός           

                   Γλ.: γλωσσικό σφάλμα                               Πρ.: πραγματολογικό

                   Γρ.: γραμματικό σφάλμα                            Στ.: σφάλμα στίξης

                   Εκ.: εκφραστικό σφάλμα                            Συντ.: συντακτικό σφάλμα

                   Επ.: επανάληψη                                           Τ.: τονικό σφάλμα

                   Λογ.:λογικό/νοηματικό                                ;: απορία διορθωτή

                   Ν.χ.: νοηματικό χάσμα                                §: παραγραφοποίηση

                   Ορ.: ορθογραφικό σφάλμα                          +: παράλειψη  

---

[1]  Είναι κατανοητό ότι όλες οι πιο πάνω προτάσεις για το τι πρέπει να περιλαμβάνει κάθε μέρος της έκθεσης εξαρτώνται και σχετίζονται άμεσα με το εξεταζόμενο θέμα και, βέβαια, με το συντάκτη της.